Back New Hampshire Afrikaans ኒው ሃምፕሸር Amharic Nueva Hampshire AN Nīwu Hāmtūnscīr ANG نيوهامبشير Arabic ܢܝܘ ܗܐܡܦܫܪ ARC نيو هامپشاير ARY نيو هامبشير ARZ New Hampshire suyu Aymara Nyu-Hempşir Azerbaijani
.svg)
New Hampshire ye un estáu de la rexón de Nueva Inglaterra, nel noreste de los Estaos Xuníos. Llenda al norte cola provincia canadiense de Quebec, con Massachusetts al sur, con Vermont al oeste y con Maine y el golfu de Maine al este. Ye'l 5ᵘ más pequeñu, y el 10ᵘ menos pobláu, de tolos estaos del país, con una estensión de 24.214 km² y una población de 1.377.529 habitantes en 2020. La so capital ye Concord, y Manchester la so ciudá más poblada. L'eslogan del estáu, Vive llibre o muerre (Live free or die), espeya'l so papel demientres la guerra d'independencia d'Estaos Xuníos,y el so nomatu, L'estáu del granitu (The Granite State) fae referencia a la so bayura de formaciones granítiques y canteres[1]. L'estáu tien sonadía nacional porque nelli celébrense les primeres (tres del caucus d'Iowa) eleiciones primaries del ciclu electoral presidencial d'Estaos Xuníos, y pola influyencia d'esta eleición na política electoral d'Estaos Xuníos, de forma que llega a afirmase que lo que vota New Hampshire ye lo que ha votar tol país (As New Hampshire goes, so goes the nation)[2].
El territoriu de New Hampshire tuvo pobláu, demientres miles d'años, por grupos de población de fala algonquina como los abenaki. Los europeos aportaron a entamos del sieglu XVII, de manes de los ingleses. En 1629 establecióse la provincia de New Hampshire, nomada así pol condáu inglés de Hampshire[3]. Les tensiones crecientes ente les colonies americanes y la Corona británica na década de 1760 provocaron l'españíu, en New Hampshire, d'ún de los primeros actos de rebelión, que finó cola toma del fuerte británicu de Fort William and Mary en 1774. En xineru de 1776 New Hampshire foi la primera de les colonies britániques n'América del Norte n'establecer un gobiernu independiente y una constitución estatal. Seis meses después robló la Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos y aportó soldaos, barcos y suministros pa la guerra escontra Gran Bretaña. En xunu de 1788 foi'l novenu estáu en ratificar la Constitución de los Estaos Xuníos, lo que fizo qu'esti documentu entamara a tener valir llegal.
Nes décades centrales del sieglu XIX l'estáu sofitó con fuercia l'abolicionismu, aportando casi 32.000 soldaos pal Exércitu de la Xuníon na Guerra Civil. Tres d'ella, l'estáu conoció una rápida industrialización y una medría de la so población, convirtiéndose nun importante centru de manufactures testiles y de calzáu, y tamién de la industria papelera. Les orielles de los ríos Merrimack y Connecticut enllenárose de molinos industriales, nos que trabayaron munchos obreros llegaos de Canadá y Europa. Los francocanadienses foron el grupu más numberosu; tantu, qu'anguaño un cuartu de la población del estáu afirmen tener antepasaos d'esi orixe, el porcentaxe más altu en cualesquier estáu sacante Maine.
El sector industrial, espeyando una tendencia xeneral nel país, decayó tres de la Segunda Guerra Mundial. De magar 1950 la economía tien diversificáose enforma, con un desarrollu de los servicios financieros ya inmobiliarios, la educación y el tresporte; pese a ello, el pesu del so sector industrial sigue perriba de la media nacional[4]. La conexón per autopista del so territoriu col área metropolitana de Boston favoreció la medría de la so población, col espoxigue de un bon númberu de ciudaes dormitoriu, de magar la década de 1980. Anguaño l'estáu ye ún de los más ricos del país, con el 7u mayor ingresu mediu per familia del país y delles de les tases más baxes de probeza, paru y criminalidá. Ye ún de los nueve estaos del país que nun tien un impuestu sobre la renta, y nun hai impuestos sobre les ventes, los ingresos de capital o la recepción d'una herencia: de resultes, la so carga impositiva media ye la segunda menor del país, tres de la de Florida. L'estáu ocupa tamién ún de los diez primeros puestos del país n'estayes como la gobernanza, l'asistencia sanitaria, les oportunidaes socioeconómiques ya la estabilidá fiscal[5][6].
El so territoriu, montañosu y tapecío por milenta viesques, ye visitáu por un númberu creciente de turistes que vienen a esfrutar d'actividaes al aire llibre. Nelli alcuéntrense delles de les estaciones d'esquí asitiaes a mayor altor, y el monte Monadnock ye unu de los montes más escalaos del país. Los paseos poles viesques na seronda, la estancia en villes braniegues asitiaes na costa ya la oriella de los llagos, los deportes de motor o l'ascensión, a pie o en coche al monte Washington, el más altu del noreste del país (1.917 m d'altor), son otres de les actividaes más populares ente los turistes.
- ↑ «Visit NH: State Facts». NH Department of Resources and Economic Development. Archiváu dende l'orixinal, el 2010-10-14. Consultáu'l August 30, 2010.
- ↑ «New Hampshire» (inglés). Consultáu'l July 20, 2021.
- ↑ «Origin of 'New Hampshire'». State Symbols USA. Consultáu'l August 30, 2015.
- ↑ «Economy by Industry in N.H. and U.S.» (inglés) (August 21, 2019). Consultáu'l July 20, 2021.
- ↑ «NH Economy : Choose New Hampshire». Consultáu'l July 20, 2021.
- ↑ «Best States Rankings».